369 / 404
kültür
&
sanat
367
BARUT ÖLÇEĞİ
UYUYAN ÖRDEK BİÇİMLİ AĞIRLIK
AĞIRLIK
AĞIRLIK
Osmanlı Dönemi
14,4 cm
Demir-Gümüş
Tüfek ve tabancaların ağızdan doldurulması sırasında yararlanılan ölçü
aletidir.
MÖ 2-1. bin
7,90 gr.; 2,8 cm.
Taş
Babylonia tipi olarak bilinen, Mezopotamya’da sevilerek kullanılan bu ağırlık-
lar, başını geriye döndürmüş ve gövdesine yaslamış ördek biçimindedir. Boynun
gövde ile birleştiği yerde, küçük, düzgün bir delik bulunur.
Alt kısımlarında, sahibinin kimliğini ifade ettiği düşünülen, oyularak işlenmiş,
işaret ve kompozisyonlar görülür.
Çok yakın benzerleri Önasya’da görülen bu taş ağırlıkların, Mezopotamya, Eski
Babil dönemi tartı sisteminin öğeleri oldukları ve Anadolu’ya Asurlu tüccarlar
tarafından getirildikleri bilinmektedir.
Anadolu’nun diğer merkezlerinde de örnekleri görülen bu ağırlıkların, Önasya
ülkelerinde, o dönemde geçerli olan mana, şekel gibi ağırlık birimlerinin karşılığı
olarak üretilmiş oldukları düşünülmektedir.
Erken Bizans, 4-6. yüzyıl
26,39 gr; 2,6x2,5 cm.
Bronz
Kare biçimindeki ticari ağırlığın üzerinde kazıma tekniğinde, 1 ounce de-
ğerini gösteren “GA” harfleri bulunmaktadır. İçleri oyularak gümüş kakma
tekniğinde bezenmiş olan harflerin üzerinde, altı yapraklı bir rozet yer alır,
içine gümüş kakma ile kristogram işlenmiştir. Ağırlığın arka yüzü düzdür.
Bizans ağırlık sistemi, Roma ağırlık sisteminin devamı olmakla birlikte,
birim isimlerinde değişiklikler olmuştur.
Bu dönemde, Sikke kontrol ve Ticari olmak üzere iki tür ağırlık görülür.
Sikke kontrol ağırlıkları, değerli madenden yapılmış sikkelerin ağırlıklarını
kontrol etmek için üretildiklerinden, sikke birimleri, ticari ağırlıkların da
birim isimlerini oluşturmuştur.
Dönemin ağırlıklarında görülen en temel özellik, ağırlığın birim ve değeri-
nin, üzerinde gösterilmiş olmasıdır.
MÖ 4-1. yüzyıl
492, 03 gr.; 7,5 x 8 cm
Kurşun
Kyzikos şehir devletinde kullanılan ağırlığın üst sırasında, kent isminin kısaltılmış
hali olan KYZ harfleri, ortada kentin sembolü “TON BALIĞI” ve en alt sırada 1
minayı belirten MNA harfleri görülmektedir.
Mezopotamya ağırlık sisteminden etkilenen Yunan şehir devletleri, aynı birim
isimlerini kullanmalarına rağmen, her biri kendine ait bir ağırlık standardı geliştir-
miştir. Mezopotamya ağırlık birimi olan mana, mina olmuş, ayrıca talent ve stater
birim isimleri de kullanılmıştır.
Bu dönemde genellikle kurşun malzemeden yapılan ağırlıkların üzerinde, ait
olduğu kentin sembolü, kent isminin kısaltması, ağırlık birimi ve değerinin hepsi
veya bir kısmı gösterilmiştir.