176 / 260
el sanatları
174
BARTIN YÖRESEL EL SANATI:
Tel Kırma
Tel kırma işleme tekniği, diğer nakış tekniklerinden çok farklı ve görünüşü
itibari ile de göz alıcı bir işleme çeşididir. Kumaş veya tül kasnağa ger-
ilerek özel iğnesi ile işlenir. İplik olarak kullanılan tel işleme sonunda el ile
bükülerek kırılır. Bu nedenle tel kırma adını almıştır. Desenlerinin lalezar,
süpürgeli, asma yaprağı, değirmentaşı gibi işlemesine göre isimlendirildiği
Bartın’a özellik katan bu el sanatı hem kamu kurum ve kuruluşlarınca hem de
Bartın’da yaşayanlar tarafından yaşatılmakta. Hatta Bartınlı kadınların işlediği
elbiseler, ayakkabılar, çantalar Türkiye’nin ve dünyanın turizm etkinliklerini
dolaşıyor. Yatak örtüsünden fulara, abajurdan gece çantasına kadar pek çok
ürüne uygulanan tel kırma modacıların elinde ise altın çağını yaşıyor.
Geleneksel Türk el sanatlarından Bartın
işi olarak da bilinen tel kırma yapılan
işleme esnasında telin doğası gereği her
adımda kıvrılıp hiçbir şekilde kesici alet
kullanılmadan kendi kendine kırılma-
sından dolayı bu adı alarak günümüze
kadar gelmiştir. Altın, gümüş ve bakır
rengindeki şeritler kullanılarak yapılmak-
tadır. 17. yüzyıldan günümüze ulaşan
bir el sanatı olan tel kırma o dönem
kadınlarının başörtüleri uçuşmasın
diye buldukları bir işlemedir. Dönemin
el sanatkarları tarafından başörtülerin
kenarlarına yapılan motifler, ustaların
ellerinde bulunan tellerle işlenerek
kumaşa ağırlık kazandırmıştır. Sıraları
kolay sayılabilen şifon veya tül gibi delikli
kumaşlara göz nuru ile işlenen motifler
genç kız çeyizlerinin vazgeçilmezlerinden
olmuştur. Zamanla iç ve dış turizmin
gelişmesi sonucu Bartın’a gelen yerli ve
yabancı turistler tel kırmaya büyük ilgi
göstermişlerdir.
BARTINLILARIN İĞNEDEKİ EKMEĞİ
Bartın halkının kendine özgü sanat
anlayışı ile yoğrulup yörenin vazgeçil-
mez bir otantiği haline gelmiş tel kırma
Bartınlıların zevkini, duygu ve düşüncele-
rini, doğayla bütünleşmesini günümüze
taşımaktadır. Gerek işlemesinin zor oluşu
gerekse yapan ustalarının çok az kalması
nedeniyle unutulmaya yüz tutmuş tel kır-
ma 20. yüzyıl sonlarına doğru ise yeniden
hayat bulmaya başlamış ve günlük yaşan-
tımıza girmiştir. Yüzyıllar öteden gelen bu
Türk el sanatı, bugünkü hayat şartlarında
adeta Bartınlıların iğnedeki ekmeği oluyor.
İşlenen tel kırma motifleri hem geleneksel
el sanatlarının yaşamasına katkı sağlıyor
hem de moda ve dekorasyon dünyasına
zenginlik katıyor.
MODA VE DEKORASYONDA
TEL KIRMA ETKİSİ
Tel kırma işi ilk zamanlar çarşaf, kırlent,
yastık örtüsü, bohça ve karyola örtüsü
Her ne kadar siyah tül tercih ediliyor olsa da değişik renkte
kumaş ve tül üzerine gümüş, altın ve bakır tel makaralarla
işleme yapılabiliyor.
Her bir ilmek yanındakinden bağımsız olarak atılıyor ve dikey,
yatay ya da diyagonal kümeler halinde sıralanarak motifi
ortaya çıkarıyor. Tel kırma işlerken kumaş kasnağa geriliyor
ve motif özel iğne ile işleniyor.
Tel kırma genellikle dekorasyon amaçlı parçalara da
uygulanıyor.